Pankreas Hastalıkları

Pankreas karın boşluğunun üst kısmında bel omurlarının önünde yerleşmiş; duodenumun C şeklindeki segmenti ile dalak hilusu arasında uzanan retroperitoneal bir organdır. Cerrahi olarak baş,boyun,kuyruk ve gövde olmak üzere 4 kısma ayrılır.

Pankreasın Vücuttaki İşlevi Nedir?

Pankreas fizyolojik olarak incelendiğinde, ekzokrin ve endokrin pankreas olmak üzere iki yapıdan oluşan karma bir bez olduğu görülür.

Ekzokrin pankreas, pankreas kitlesinin yaklaşık %85'ini oluştururken, endokrin pankreas sadece %2'sini oluşturur. İnsülin ve sindirim enzimleri dışarıdan sağlandığı takdirde bir insan, pankreası olmadan da yaşayabilir.

Ekzokrin pankreas, tripsin, kimotripsin, karboksipeptidaz, ribonükleaz, deoksiribonükleaz, elastaz, lipaz, kolipaz, fosfolipaz A2 ve amilaz olmak üzere proteolitik, amiolitik ve lipolitik enzimleri salgılamakla görevlidir.

Endokrin pankreas, langerhans adacıklarından oluşur. Bu adacıklar 4 ana hormonu salgılayan binlerce hücreden oluşur. Bunlar insülin salgılayan beta hücreleri ve glukagon salgılayan alfa hücreleridir.

Pankreatit Nedir?

Pankreatit, pankreasın inflamasyonunu iifade eder. Akut veya kronik olabilir. Akut pankreatitte, bu duruma yol açan esas neden bulunur ve tedavi edilirse, değişiklikler normale döner. Kronik panreatitte ise, tekrarlayan ataklar ve inflamasyonla birlikte dokuda kalıcı hasar oluşur.

Akut Pankreatitte Tanı Ve Tedavi Nasıldır?

Akut pankreatitin Türkiye'de en sık nedeni safra taşlarına bağlı pankreatittir. Tanısı klinik bulgularla konulur, tanıyı sağlayacak herhangi bir biyokimyasal test yoktur. Klinik bulgular arasında en sık görülenleri, epigastrik ağrı, ateş, sarılık, akut karın, distansiyon(barsak sesleri azalmış), retroperitoneal kanamaya bağlı görülen grey turner belirtisi ve cullen belirtisidir.

Akut pankreatitin tanısında direkt grafi, USG ve BT kullanılır. Ultrason ayırıcı tanı amacıyla kullanılır. BT, akut pankreatit tanısında en güvenilir yöntemdir.

Tanı konulduktan sonra hasta mutlaka hastane ortamında izlenmelidir. Enfeksiyon riski olduğundan özellikle şiddetli vakalar yoğun bakıma alınmalıdır. Hastaneye yatıştan itibaren antibiyotik ve bazı diğer ilaçların tedavisine başlanır. Bilier pankreatit varlığında, medikal tedaviye cevap alınamadığında, abse ve nekroz varlığında hastalığın seyrine göre, kolesistektomi, koledok eksplorasyonu, irrigasyon, abse drenajı, nekrozektomi, rezeksiyon ve sık relaparotomiler yapılır.

Kronik Pankreatit Nedir?

Kronik pankreatit, pankreasın kronik enflamatuar bir hastalığıdır ve kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalarda karakteristik olarak tekrarlayan karın ağrısı söz konusudur. Ağrının en sık nedeni duktal hipertansiyondur. Diğer belirtiler, iştahsızlık, kilo kaybı, glikoz intoleransı, portal hipertansiyon, pilor obstrüksiyonudur.

Kronik Pankreatit İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

• Kronik alkolim (en sık nedeni)
• Bilinmeyen
• Kalıtsal
• Hiperparatiroidi
• Hipertrigliseridemi
• Otoimmun pankreatit
• Tıkanıklık
• Travma

Kronik Pankreatitte Tanı Ve Tedavi Nasıldır?

Tanı için, kanda pankreas enzim düzeyleri ölçülür. Pankreastan alınan sıvıda enzim ve bikarbonat bakılır. Direkt grafiler, baryumlu grafiler, ultrason ve tomografi gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Direkt grafilerde kalsifikasyonlar belirgin olarak görülebilir. Endoskopik ultrasonografi, kronik pankreatitteki değişikliklerin saptanması açısından değerli bir testtir.

Tedavide en önemli yaklaşım, ağrı kontrolüdür. Bunun için narkotik analjezikler kullanılabilir. Diyabet varsa insülin verirlir. Ekzokrin pankreas enzimleri dışarıdan verilebilir. Hasta alkol kullanıyorsa mutlaka kesilmesi istenir.

Kronik pankreatitli hastanın geçmeyen ağrısı varsa, duodenum kolon ve koledok obstrüksiyonu varsa, hasta pankreas kanseri yönünden şüpheli ise, cerrahi yöntemler tercih edilir. Drenaj ameliyatları, rezeksiyonlar ve transplantasyon kronik pankreatitte cerrahi yöntemlerdir. Ağrının azaltılması için en sık kullanılan yöntemse drenaj ameliyatlarıdır ve %80 oranda palyasyon sağlar.

Pankreas Kanseri Nedir?

Tüm kanserler içinde pankreas kanseri son yıllarda giderek artan sıklığı ile dikkat çekmiştir. Pankreas kanseri tüm gastrointestinal sistem kanserlerinin yaklaşık %20'sini oluşturmaktadır. Pankreas kanseri genellikle pankreasın duktal adenokarsinomunu ifade eder. Diğer periampuller ve kistik tümörler bu tanımın dışında tutulur.

Pankreas Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

• Yaş (>50)
• Cinsiyet (erkeklerde daha sık görülür.)
• Sigara alışkanlığı
• Diyet
• Kimyasal karsinojenler(böcek ilaçları, benzin vb.)
• Kalıtım (genetikle %10luk ilişki)
• Diyabet (riski artırır.)
• Kronik pankreatit (riski artırır.)
• Pankreas kanserinde hangi şikayetler görülebilir?
• İştahsızlık
• Kilo kaybı
• Dispepsi
• Bulantı
• Sarılık
• Üst abdominel ağrı ve bel ağrısı
• Ani başlayan diyabet
• Steatore
• Sebebi bilinmeyen pankreatit

Pankreas Kanserinde Sınıflandırma Nasıldır?

Uygun tedavinin seçimi için evreleme önemlidir.

• Evre 1: Tümör pankreas sınırları içinde. Lenf nodu metastazı yok.
• Evre 2: Tümör yakın komşu dokulara taşmış. Lenf nodu metastazı yok.
• Evre 3: Lenf nodu metastazı var.
• Evre 4: Uzak metastaz var.

Pankreas Kanserinin Tanı Ve Tedavisi Nasıldır?

Tanıda US, BT, MRI, anjiografi, ERCP, endoskopik US, laparoskopi, laparoskopik US, ince iğne aspirasyon biyopsisi kullanılır. Fakat en etkin ve en çok bilgi sağlayan yöntem BT'dir.

Pankreas kanserli bir hastanın BT bulguları, fokal kitle, komşu organ yayılımlarıi lenfodenopati, safra ve pankreasta genişleme ve damar invazyonu olabilir.

Pankreas kanserinin tedavisinde üç semptomda iyileşme sağlamak ana amaçtır. Bu semptomlar:

• Tıkanma sarılığı
• Duodenal obstrüksiyon
• Ağrı

şeklinde sıralanır.

Pankreas kanseri sinsi bir hastalık olduğundan çoğu kez lokal olarak ilerlemiş veya metazstaz yapmış durumdayken tespit edilir. Gelişen teknikler nedeniyle hastalara erken dönemde tanı koymak gitgide daha da mümkün olabilmektedir, böylece cerrahi uygulanabilecek hasta sayısı da artmaktadır.

Pankreas kanserinde en çok uygulanan tedavi yöntemi, cerrahi müdahaleler ile kanserli bölgenin alınması ve daha sonra metastaz olup olmamasına göre radyoterapi ya da kemoterapi uygulanmasıdır. Ancak cerrahi, tüm pankreas kanserli hastaların yalnızca dörtte birine uygulanabilmektedir. Çünkü çoğu hastada tanı konulduğunda hastalık çoktan ileri evrelere geçmiştir. Bu hastalar cerrahi tedaviden yarar görmeyeceğinden bu hastalarda sarılığı ve onikiparmak bağırsağındaki tıkanmayı önleyecek tedavi uygulanabilir.

Pankreas Hastalıklarından Nasıl Korunurum?

• Sigarayı bırakın.
• Fazla kilolarınızdan kurtulun.
• Alkol kullanmayın.
• Diyabetiniz varsa dikkatli olun.
• Ailenizde pankreas kanseri varsa kontrollerinizi yaptırın.